Bugungi kunda, qushlarda maksimal unumdorlikka erishish uchun ularning ratsioni nafaqat oqsil va asosiy oziq-ovqat elementlari, balki fermentlarni ham o’z ichiga oladi. Shuni ta’kidlash joizki, qushlar organizmida 4000 tagacha turli fermentlar ishlab chiqariladi va, agar o’sish hamda yuqori mahsuldorlikka bo’lgan talablar bo’lmaganida, ular yetarli hisoblanardi.
Qushlarning samaradorligi uchun ular arpa, javdar, suli va boshqalar bilan oziqlantiriladi, ushbu mahsulotlarda gidrolizlanishi qiyin sanalgan moddalar mavjud, ya’ni ularni o’zlashtirish uchun qo’shimcha fermentlar talab qilinadi. Arzonroq xom ashyolardan kombi yem-xashakni ishlatish tasdiqlangan, ammo ularni nafaqat hazm qilish qiyin, balki allaqachon hazm qilingan moddalarni o’zlashtirish jarayoniga to’sqinlik qiladi va uni sekinlashtiradi.
Fermentlar tufayli organizm rivojlanishiga salbiy ta’sir ko’rsatuvchi bu jarayonni to’xtatsa va o’zlashtirish jarayonini tezlashtirsa bo’ladi.
Fermentlar (yoki enzimlar) – kimyoviy reaksiyalarni tezlashtiradigan oqsil birikmalari.
Ammo nima uchun fermentlar yuqori molekulyar birikmalarni oson o’zlashtiriladiganiga ajratishi juda muhim?
O’zlashtirish – parranda organizmi ozuqa moddalarini ishlatish ko’rsatkichi. Va ozuqa moddalari qanchalik tez so’rilsa, organizmning o’sishi va rivojlanishi shuncha tez bo’ladi.
Fermentlar quyidagilarga yordam beradi:
– yaxshi hazm qilish
– energiya qiymatinining oshishi
– o’sish
– qushning fiziologik holati yaxshilanishi
– ratsionning arzonlashishi
Ammo fermentlarni yem bilan birlashtirganda, ko’plab omillarni, eng muhimi, muvozanatni hisobga olish kerak.
Samaradorlikka erishish va tannarxni kamaytirish uchun fermentlarni kepak, no’xat, kungaboqar urug’i va arpa bilan birgalikda qo’llash tavsiya etiladi.
Parrandachilik sanoatida ishlatiladigan eng mashhur fermentlardan biri fitaza, proteaza, amilaza, beta-glyukanaza, sellyuloza va ksilanaza fermentlari.
Keling, ularni yaqindan ko’rib chiqaylik:
Fitaza fitatadan fosforni chiqarib yuborishga qodir. Shuning uchun u noorganik fosfordan foydalanish ehtimolini kamaytiradigan superdozalarda qo’llaniladi. Bundan tashqari, fitaza aminokislotalar, mikroelementlar, magniy, kalsiy va boshqalarning so’rilishini oshiradi.
Proteaza fermenti og’ir oshqozon sharoitlariga ham juda chidamli. Ushbu ferment proteinga ta’sir qiladi, bu uning hazm bo’lishini oshiradi.
Amilaza kraxmalni past molekulyar eruvchan dekstrinlarga aylantiradi. Amilaza kraxmal eritmalarining qovushqoqligini kamaytiradi.
Beta-glyukanaza beta-glyukanlarni past molekulyar uglevodlar va glyukozaga aylantiradi. Shunday qilib, aralash ozuqaning samaradorligi yaxshilanadi.
Sellyuloza oziq-ovqatning oshqozon orqali bosqichma-bosqich o’tishiga yordam beradi, shuningdek, to’qlik hissini beradi, bu esa qushning ortiqcha yeyishiga olib kelmaydi.
Parrandachilik sohasida ksilanaza qo’pol yem sifatini yaxshilash uchun ko’proq ishlatiladi. Ferment o’simlik mahsulotlarining hujayra devorlarini yo’q qilishda samarali hisoblanadi.